Gaur egungo D ereduko eskola askotan, gehiago izaten dira etxetik gaztelania dakarten ikasleak euskara dakartenak baino. Ikasle hauentzat, beraz, D eredua murgiltze-eredua izan ohi da, zeren, gaztelaniari dagokion irakasgaian izan ezik, gainerako guztia euskara hutsean egiten baitute.
Euskal Herriko Unibertsitateko Ibon Manterolak, Margareta Almgrenek eta Itziar Idiazabalek egin zuten ikerketa batean euskara bigarren hizkuntza (H2) duten ikasleen hizkuntza-gaitasuna aztertzen da, inguru soziolinguistiko erdaldunean (Lizarran, hain zuzen) etxetik gaztelaniadunak izanik, D ereduan eskolatuta dauden 37 haurrek 5 eta 8 urterekin ipuin-kontaketan erakusten duten euskarazko gaitasun diskurtsiboa analizatuz. Euskara H1 eta H2 duten ikasleen arteko konparaketa egiteko, testuinguru euskaldunean (kasu honetan, Zumaian) etxetik euskaldunak izanda D ereduan eskolatutako 24 haurren ipuin-kontaketak hartzen dira erreferentziatzat.
Kontaketaren autonomiari dagokionez, euskara H2 duten haurrek maila altua erakusten dutela frogatzen da. Dena dela, euskara H1 eta H2 dutenen jokaera parekoa izan arren, lehendabizikoek laguntza eskatzen dutenean ipuinaren zatiren bat gogoratzen ez dutelako izan ohi da; bigarrenek, aldiz, hiztegia falta zaielako jotzen dute normalean helduen laguntza eske. Horrez gain, espero bezala, bi haur taldeek erakusten dute kontaketan autonomia handiagoa 8 urterekin 5ekin baino.
Egitura narratiboari erreparatuz gero, euskara H2 duten haurrek 8 urterekin 5ekin baino emaitza hobeak lortzen dituztela ikusten da. Euskara H1 dutenen kasuan, berriz, emaitzak hobeak dira 5 urterekin 8rekin baino. Adinak eragindako diferentzia alde batera utzita, euskara H2 duten haurrak H1 dutenak baino zehatzagoak direla ere erakusten da.
Izenaren kohesioa aztertzeko, pertsonaia nagusien aurkezpenari erreparatzen diote autoreek, izan ere, entzuleak aurrez pertsonaia horiek ezagutzen ez baditu, izen zehaztugabeak nagusitzen dira normalean. Zentzu honetan, 5 urterekin euskara H2 duten haurrek ipuin kontalariaren eta entzuleen arteko distantzia komunikatiboaren kontzientzia handiago dute euskara H1 duten haurrek baino, azken hauek maizago jotzen baitute jakintzat hartzen diren ezagutzetara. Hori bai, euskara H1 ala H2 izan, 8 urterekin guztiek egiten dituzte aurrerapenak diskurtso gaitasunetan.
Aditzaren kohesioari dagokionez, euskara H2 dutenek orokorrean kontaketaren aditz denbora lehenaldian mantentzen dute egoera komunikatiboaren eta narratiboaren arteko distantzia markatzeko (8 urterekin 5ekin baino gehiago). Euskara H1 dutenek, ostera, txandakatze gehiago egiten dituzte lehenaldiko eta orainaldiko aditzen artean (are gehiago 8 urterekin). Autoreen ustez, haur hauek berez ez dute aditz denborari eusteko zailtasunik, eta nahita egiten dituzte tankera honetako txandakatzeak.
Amaitzeko, kontzientzia metalinguistikoari begira, euskara H2 duten haurrek auto-zuzenketak egiten dituzte, hitz edota aditz denbora egokia bilatu nahia nabaritzen zaie eta helduari galderak egiteko euskara erabiltzen dute.
Beraz, euskara H2 duten haurrak H1 dutenak bezain konpetenteak dira diskurtsoari lotutako gaitasunetan. Are gehiago, bien arteko desberdintasunak ez dira beti euskara H1 duten ikasleen aldekoak izaten, orokorrean euskara H2 duten haurrak gehiago gerturatzen baitira helduen ipuin-kontaketaren eredura.
Egilea: Ane Odria
