Dislexia intzidentzia handienetakoa duen ikasteko zailtasuna da (% 3-7). Uste da irakurmena sostengatzen duten sistema neuronaletako disfuntzio batekin lotuta dagoela.
Irakurketa onaren ezaugarria da ikusizko bereizgarriak, hala nola letrak (ortografia) soinura (sarrerako fonologia) eta esanahira (semantika) itzultzea, bai eta, ahoz gora irakurtzeko, artikulazio-kodeetara (irteerako fonologia) ere, eta, hain zuzen, haiek sortzen dituzte hitzezko soinuak (fonetika). Irakurketaren lan horiek garuneko ezkerreko hemisferioko bi prozesuren bitartez egiten dira: fluxu lexiko bentral baten (bide zuzena) eta fluxu ez-lexiko dortsalaren bidez (zeharkako bidea). Irakurketa-prozesuaren MRIren (Magnetic Resonance Imaging) bitarteko ikerketan behin eta berriz ikusten da dislexia duten irakurleek ezkerreko hemisferioko alde horretan aktibazio txikiagoa dutela, dixlexia ez duten aztertutako kideekin konparatuta.
Ikerketa gehienek arreta irakurmenenaren alde batean jarri duten arren (bereziki urritasun fonologikoan), Basque Center on Cognition, Brain and Language zentroak (BCBL), Ikerbasquek, Oviedoko Unibertsitateak eta Euskal Herriko Unibertsitateak sortutako taldeak garuneko gune horietako aktibazio bereizlera bideratu zuen ikerketa, bai irakurmenaren prozesamendu fonologikoetan, bai ortografiko eta semantikoetan. Horretarako, fMRIren bidez aztertu zituen 20 irakurle dislexiadun eta 21 irakurle normal. Lau estimulu desberdin irakurtzeko, eginkizun zorrotza eskatu zitzaien: 1) hitz trinkoak; 2) funtsik gabeko hitzak edo ahoskatzeko berariazko modua dutenak; 3) pseudohitzak; 4) pseudohomofonoak edo hitzen idazketa okerretik ateratako semantika. Estimulu horien arteko kontraste funtzionalei esker, haien irakurketaren eragin fonologiko, ortografiko eta semantikoen azterketa bereizgarria egin ahal izan zen.
Ikerketaren arabera, dislexia duten irakurleek honako ondorioek erakutsi zuten: hipoaktibazioa gune parietaleetan, prozesamendu fonologikoarekin lotuta; aktibitate txikiagoa gune parietaleetan (Broca-ren area), kortex okzipitotenporal bentralean eta talamoan, prozesamendu ortografikoarekin lotuta; eta hipoaktibazioa biraketa-angeluan eta hipokanpoan, prozesamendu semantikoarekin lotuta.
Era berean, irakurketa horren bitarteko konektibitate funtzionala aztertu zen, hau da, anatomikoki banatutako garuneko guneen arteko aktibazio-ereduen aldi baterako loturak. Konektibitate funtzional indartsuagoa nabaritu zen dislexia duten irakurleengan irakurle normalen kasuan baino. Hala, lotura funtzionalak areagotzen dira, eta hori irakurketaren prozesamenduko urritasunak gainditzeko estrategia orekatzaileen ondorio gisa ulertzen da.
Aurkikuntza horiek, dislexia duten pertsonen irakurketa oinarritzen duten prozesu nagusietan, guneko hipoaktibazioaren eta konektibitate funtzionalaren arteko lotura azaltzeko orain arte dagoen ebidentzia sendoena dira. Ikerketa horren autoreek nabarmentzen dute garrantzitsua dela irakurketaren hiru atal desberdinen arteko ikuspuntu integratzaileak garatzea, dislexiaren neurologiaz eta haren mekanismo orekatzaileez dugun ulermena hobetzeko.
Egilea: Miren Urquijo eta Dislegi elkartea
