Imajina dezagun eskola bat non ikasleak bazterturiko inguruneetatik datozen, baina ikasle horiek «ikasteko motel» gisa etiketatzen ez dituzten, eta, aldiz, beren ahalmenak lantzen dituzten eta espektatiba handienak garatzea espero duten. Eskola horretan, familiek eta irakasleek lagundu egiten dute eskola-porrota eta -uztea murrizteko, bizikidetza-gatazkak konpontzeko eta, jakina, goi-mailako hezkuntza-etapetara arrakasta-bermeekin iristeko aukera eskainiko dien maila emateko.
Eskola-eredu hori existitzen da, eta Accelerated Schools (Eskola Azeleratuak) deitzen da. Hautsi egiten ditu AEBko ohiko eskolak, zeinetan gutxiengo etniko pobreenak eta talde autoktonoetako ekonomikoki baxuenak biltzen diren. Accelerated Schools-ak sortu ziren arte, AEBn konpentsazio-hezkuntzako esku-hartze nagusiaren ereduaren oinarria izan da uste izatea sozialki desabantailatuak diren ikasleek ezin diotela besteen ikaskuntza-erritmo berari jarraitu; ondorioz, erritmo motelagoan irakasten zaie, «beren aukeretara egokituta». Ikuspegi horrek, itxuraz arrazionala eta errukiorra denak, nahi diren efektuen guztiz kontrakoak sortzen ditu. Egia esan, ikasle horiek ezgai gisa etiketatzeko joera dago; horrek irakasleen exijentzia-maila murriztea eragiten du, ikasleen errendimenduari dagokionez.
Accelerated Schools-ak 1986an sortu ziren San Frantziskon (Kalifornia), bi eskola pilotutan, Henry Levinen eskutik. Bere seme-alabak eskolara eramaten zituenean, ez zitzaion gustatzen ikusten zuena. Levin Stanfordeko Unibertsitateko (AEB) irakaslea eta Hezkuntza Ikerketa Zentroko (Ceras) zuzendaria zen. Eskolak nola alda zitezkeen eta haurrak ikasten gogotsu aritzeko moduko ikastetxeak nola sor zitezkeen ikertzean, harrituta geratu zen eskoletako eskola-porrotaren maila handiarekin, ikasle etorkinen ehuneko handia baitzuten: 1987an, ikasleen herenak, gutxi gorabehera, eskola-porrota jasateko arriskuan zeuden. Haur eta irakasleek deslilura pairatzen zuten. Haur sozialki desabantailatuak gutxiagotasun-estigmarekin identifikatzen zituzten, eta eskola beren etorkizun pertsonalerako interesik eta garrantzirik gabeko zerbait balitz bezala ikusten zuten. Halaber, irakasleak etsita sentitzen ziren.
Accelerated Schools izeneko eredua ezarri zuen. Levinen proiektuaren abiapuntua da eskola dela, eta ez haurra, gizarte-talde horien eskola-porrotaren eragilea, eta oso helburu argia du: desabantaila duten eta ez duten ikasleen errendimendu-aldeak murriztea Lehen Hezkuntzaren amaieran.
Eskola Azeleratuak ikaslearen aukeretatik, gaitasunetatik eta potentzialtasunetatik abiatzen dira, eta ez dute beren hezkuntza “erremediotik” edo urritasunen arretatik bideratzen. Aniztasuna gauza naturaltzat hartzen dute. Eskola horiek ikasleen eta klase ertainaren arteko orientazioa aldatzen saiatzen dira, guztiek hobetu dezaketela eta itxaropen handietara irits daitezkeela pentsatuz. Ikasleen gaitasunean eta potentzialtasunean sinesten duten eskolak dira, baita edozein girotan bizi direla ere; giro horrek ez du ikasleen hezkuntza modu negatiboan baldintzatu behar. Laburbilduz, gutxiengoei aplikatutako hezkuntzatik igarotzea da, haurrak besteen aurretik atzeratzen dituena, eta hezkuntza bizkorra aplikatzen diena. Levinek dioenez, haurrek berek beren gaitasunetan sinesten dute, eta benetan gai dira beren hezkuntza-itxaropenei dagokienez.
Azelerazio-terminologia orain arte gizarte-talde horien gaineko esku-hartzeen ezaugarri izan den moteltzeari kontrajartzeko erabiltzen da. Boterearen, mugimenduaren eta energiaren sinboloa da, eskolak bere helburuak lortzeko beharrezkoa. Prozesuak, hala ere, ez du hezkuntza bera azkarrago transmititu nahi; aitzitik, mota horretako ikasleen proportzio handia duten eskolen aldaketa osoa dakar.
Levinen ustez, eskolaren proiektu eraginkor bat helburu esplizituak, asmo handikoak eta aldi baterako ondo mugatutakoak finkatuta egin behar da. Hala badagokio, kontua da eskolak, oro har, ikaskuntza-itxaropen altu berberak planteatzea ikasle guztientzat. Hori lortzeko, aldaketa erradikala izan behar da. Aldaketa hori gauzatzeko ardura duten eragile guztien kontzientzietan egon behar da (irakasleak, familiak, administrazioa eta ikasleak eurak). Horrek esan nahi du aldaketa sakonak gertatu behar direla curriculumean, eskolaren antolaketan eta praktika pedagogiko eta didaktikoetan.
Proiektuaren ezaugarririk onena izan daiteke: programa integratu bat eskaini nahi du, eskeleto metodologiko bat, gizarte-eragileei aldaketa gauzatzeko gaitasuna ematen diena. Berrikuntzak ez dira agertzen «azeleraziorako errezetatik», eskola bakoitzaren ideietatik baizik. Ikastetxe bakoitzak bere helburuak garatzen ditu, bere «hezkuntza-ametsa». Gaur egungo egoera aztertzen duen eta beren eskola izatea nahi dutenen ikuspegi partekatua duen komunitate batetik abiatzen da, langileen kooperatibetan oinarritutako antolaketa-ereduarekin.
Atal honetako hurrengo artikuluan ezaugarri gehiagotan sakontzen jarraituko dugu.
Egilea: Alfonso Caño
