Joan den hilaren erdialdean, 130 emakume afganiar inguru Tiranan izan ziren, talibanek Afganistanen boterea hartu zutenetik duten egoerari buruz eztabaidatzeko, eta beren aberriaren etorkizunari eta emakumeen eskubideen aldeko borrokari buruzko nazioarteko elkarrizketetan ahotsa izateko eskubidea aldarrikatzeko.
Goi-bilerara joan ziren emakume gehienak mundu osoko herrialdeetan bizi dira erbesteratuta, eta Alemaniatik, Kanadatik, Erresuma Batutik edo Estatu Batuetatik bidaiatu zuten. Beste batzuek Afganistandik bidaiatu zuten, bide arriskutsu eta zaila, familiekin seguru itzultzeko bermerik gabe. Bertaratzeko asmoa zuten batzuek ez zuten lortu, Pakistanen geratu behar izan zuten edo beste muga batzuetan geratu behar izan zuten.
Talibanek boterea hartu eta hiru urtera, neskek, 12 urte betetzen dituztenean, hezkuntzara iritsi ezinik jarraitzen dute, eta emakumeek debekatuta dute enplegu gehienetan lan egitea, ikerketa eta irakaskuntza mota ia guztietan barne. Debekuen zerrenda ere zabaldu egin da jendaurrean hitz egiten edo abesten utzi arte.
Talibanek boterea hartu zutenetik, unibertsitate publiko eta pribatuetako eta goi hezkuntzako institutuetako ikasleen kopurua erdira jaitsi da, UNESCOk argitaratutako datuen arabera. 2,5 milioi neska baino gehiago ez dira eskolara joaten, eta hezkuntzaren debekuak bere horretan jarraitzen badu, kopuru hori 4 milioi baino gehiagora igo daiteke 2030ean.
Eskandaluzko egoera hori larriagotu egiten da nazioarteko komunitateak ez duelako talibanekin hitz egiteko mekanismo ofizialik edo ekimen espezifikorik neskatoak eta emakumeak ikasgela, liburutegi eta laborategietara itzultzeari buruz.
Egia da inongo herrialdek ez dituela talibanak Afganistango gobernu legitimotzat hartzen, ezta NBEk ere. Baina talibanak lanean ari dira beren nazioarteko onarpenaren alde, NBEko kide izatea barne; izan ere, premiazko laguntza behar dute egoera ekonomiko oso ezegonkorretik ateratzeko.
Gaur egun badira herrialdearekiko merkataritza eta diplomazia berrabiarazi duten nazioak, eta ekimen horiek ez daude emakumeen hezkuntza debekatzeari buruzko ezein mugimenduren mende. Herrialde horiek diote aukera dutenean talibanei emakumeen eskubideak gogorarazten dizkietela, baina badirudi praktikan, Bennettek (NBEren Afganistanerako kontalaria) dioen bezala, nazioarteko komunitateak onartu egin dituela talibanen baldintzak, hots, ez dela elkarrizketa formalik izango hezkuntza debekatzeari buruz.
Talibanen bozeramaileek diote beren “arrebak” entzuten ari direla eta irtenbide bat aurkitzeko lanean ari direla. Baina emakumeek, Albanian bilduta, diote ez dutela hitzek bakarrik balio, beharrezkoa dela elkarrizketa-mekanismo bat osatzea hezkuntzaren debekuari amaiera emateko, helburuekin, bilera programatuekin eta adostutako epeekin, eta nazioarteko komunitateak horretan inplikatu behar duela.
Iazko azaroan, Guterresek, NBEko idazkari nagusiak, gogorarazi zien Kontseiluko kideei talibanek nazioarteko zuzenbidea bete behar zutela (emakumeentzako mugarik gabe ikasteko eta lan egiteko eskubidea barne) Afganistango gobernu legitimo gisa onartuak izateko. Era berean, nazioarteko komunitateari ohartarazi zion genero-apartheid baten konplize izateko aukera, talibanekin elkarlanean arituz gero, talibanek Afganistango emakume eta neskekiko duten jokabidea aldatu gabe.
Fawzia Koofi Afganistango diputatu ohi eta goi-bilerako antolatzaileetako batek argi utzi zuen bere herrialdean eta nazioarteko komunitatean “emakumeen ahotsak entzuten ez badira, ez direla haien eskubideak errespetatuko”, beren bizitzako protagonista izan nahi dutela eta eskubide demokratikoak berreskuratu nahi dituztela.
Argazkia: Albaniako Europarako eta Kanpo Arazoetarako Ministerioarena
Egilea: Luisa María Puertas
