Edozein gizarteren garapen eta oparotasunerako, haurrek jasan ditzaketen ezbehar edo zoritxarrek haien garapen osasuntsuan izan ditzaketen efektuak murriztea oinarrizkoa da. Zientziak baieztatu egin du: haur batzuek erresilientzia, egoera gogorrak gainditzeko gaitasuna, garatzen dute beste batzuek garatzen ez duten bitartean. Neurri eta programa eraginkorrak diseinatzeko, ezinbestekoa izango da ulertzea zergatik ume batzuek, egoera latzen ondoren, horiek gainditu eta aurrera egiten duten eta beste batzuek ez.
Erresilientziaren garapena ulertzeko bide bat balantza bat irudikatzea da. Balantzaren alde batean, babes-esperientziak eta arazoei aurre egiteko gaitasunak egongo lirateke, eta kontrakoan, zorigaitza. Erresilientzia agerikoa da, haur baten osasunak eta garapenak aurrera egiten dutenean, emaitza positiboak izanik, nahiz eta balantzako alde negatiboan faktore negatibo asko egon.
Erresilientzia garatzeko faktore ohikoena, sostengu den guraso, zaintzaile edo heldu batekin, gutxienez harreman egonkor eta konpromisozko bat izatea da. Harreman horien ezaugarriak dira: erantzuteko gaitasun pertsonalizatua izatea, aldamioak erabiltzea eta babesean oinarritzea, garapen disruptibotik aldenduz. Gainera, harreman mota horiek gako izan daitezkeen gaitasunak garatzen laguntzen dute, hala nola antolatzeko gaitasuna edota aldartea erregulatzea, eta modu adaptatiboan erantzun eta aurrera egiteko aukera ematen dute. Euskarri diren harreman horiek, gaitasun adaptatiboen garapenak eta esperientzia positiboak erresilientziaren oinarria dira.
Esperientzia hartzaileek eta esperientzia positiboek garun-arkitektura sendoa eraikitzen dute. Esperientziek garunaren garapenean dagoen arkitekturaren izaeran eta kalitatean eragiten dute, zirkuitu neuronalek zein indartzen diren eta zein inausten diren eragiten baitute, erabilera faltaren ondorioz; estresa sortzen duten muturreko esperientziek, aldiz, garunaren arkitektura mindu dezakete.
Egoera gogorrei aurre egin eta aurrera egiten duten haurrek normalean ezbeharren aurrean erresistentzia biologikoa izaten dute, eta euren familia eta komunitateko heldu garrantzitsuekin harreman sendoak izaten dituzte. Hori horrela, erresilientzia babes-faktoreen konbinazioaren emaitza da. Ezaugarri indibidualak eta inguru soziala, nor bere aldetik, ez dira nahikoa estres toxikoko aldi luzeak jasaten dituzten haurren erresilientzia bermatzeko. Aitzitik, biologia eta ingurunearen arteko elkarrekintza da horrelako egoerei aurre egiteko gaitasuna garatzen duena.
Ikerketek haurrak zoritxarrari aurre egitera eta gainditzera eraman ditzaketen faktoreak identifikatu dituzte:
- Sostengu diren heldu-haur harremanak bermatzea.
- Haurrak bere eraginkortasunaren sentsazio eta boterea duela hautematea eraikitzea.
- Garapen-gaitasunak eta norbere burua erregulatzeko trebetasuna garatzeko aukerak ematea.
- Fede, itxaropen eta kultura-tradizioko baliabideak eskaintzea.
Mehatxu erabilerrazei aurre egiten ikastea ezinbestekoa da erresilientzia garatzeko. Estresa ez da beti txarra. Badaude bizitzan zehar hainbat aukera non haur batek estres erabilgarria bizi dezakeen; horiek lagungarriak izango dira helduen laguntzarekin, eta “estres positiboaren” hazkundea sustatuko dute.
Nolanahi ere, jaiotzetik aurrera egiteko dugun gaitasuna gure etengabeko harreman nahiz esperientzien eta harreman horien osasungarritasun-mailaren eraginpean dago; hortaz, hezkuntza goiztiarrera bideratutako hezkuntza-politikek eta -praktikek erdigunean jarri behar dituzte harreman osasungarriak, ingurune seguruak eta lagungarriak sustatu behar dituzte, baita babes-ezkutu indartsuak ere, lagun, zaintzaile eta hezitzaile gisa, laguntza emateko.
Eta, zientziak dioen bezala, erresilientzia pertsonak zailtasun larrien aurrean egokitzeko aukera ematen duten faktore babesleen konbinazioa bada, eta funtsezkoa bada zoritxarrak dituzten haurrak oraindik herritar osasungarri eta produktibo bihurtzea, argi dago ikastetxeetan lantzen jarraitu beharreko gaia dela, erresilientziarako gaitasunak edozein adinetan garatu baitaitezke.
Egilea: Laura Alvarez
