Gaur egun, interesgarria da hezkuntza- eta gizarte-inklusioari buruzko hausnarketa sustatzea, gizarte-justiziaren esparruan, hezkuntzaren kalitatea sustatze aldera. Artikulu honetan, irismena berrikusteko ikuspegi bat hartzen da, inklusioaren ikuspegi kritiko batetik, hezkuntza-inklusioari buruzko iritzi nagusia deseraikitzeko eta eskola-ingurunearen azpian dauden bazterketa- eta dualtasun-prozesuak ezagutarazteko.
Azterketa hau berrikuspenaren kalitatea bermatzeko printzipio sistematikoetan oinarritutako literaturaren esplorazio-berrikuspena izan zen (Gough, Thomas & Oliver, 2012). Datuak bilatzeko, hautatzeko eta aztertzeko prozesurako, PRISMA Adierazpenak proposatutako faseak jarraitu ziren (Moher, Liberati, Tetzlaff, & Altman, 2009), gai horri buruzko ikerketa garaikidearen ezaugarri eta gai nagusien ikuspegi orokorra lortzeko, eta, aldi berean, gaia ulertzen aurrera egiteko eta ikerketaren ondorioak eta inplikazioak ezartzeko.
Ikerketa-kalitate handiko eta frogatutako hiru datu-basetan egindako bilaketa sakona izan zen ikerketa. Berrikuspen horretatik lortutako informazioa, azken bi hamarkadetan zentratua, jarraian aurkezten diren gaietan laburbil daiteke:
- Inklusioaren kontzeptua berrikustea eta zabaltzea.
- Hobetzeko oztopoak eta palankak, batez ere lanbide-egiturekin, kultura-egiturekin eta hezkuntza-politiketan funtsezko laguntza ematekoekin zerikusia dutenak.
- Egoera testuinguruan ulertzea azpimarratzen duten azterketa-metodologiak.
Lehenengo gaiari dagokionez, ikasketek hezkuntza inklusiboa dimentsio anitzeko prozesutzat jotzen dute, eta alderdi garrantzitsu ugari biltzen ditu. Halaber, adierazi dute, denborak aurrera egin ahala, inklusioaren kontzeptua zabaldu eta egokitu egin dela ikasle guztiek berdin duten gizarte plural eta demokratiko batera (UNESCO, 2017). Ikasketak ez datoz bat aniztasunari arreta emateko eredu tradizionalarekin edo hezkuntza-premia berezien ereduarekin (desgaitasuna).
Eguneroko testuinguruetan hezkuntza-erantzun duina, justua eta ahalik eta normalizatuena eskaintzen duten ereduetara aldatzeko beharra azpimarratzen da, pertsona horien eskubideei erantzuteko eta haien inguruabarrak aitortu eta errespetatzeko. Aldi berean, oztopoak kritikatu dira, inklusioaren kontzeptuaren garapenak aurrera egin ahala etsaituagoak bihurtzen direlako eta gizarte-justiziaren ikuspegitik hezkuntza-inklusioaren diskurtsoan eta errealitatean espazio berriak sortzen direlako.
Irakasleak inklusiorako faktore erabakigarri gisa nabarmentzen dira. Haien prestakuntza, inplikazioa, sentsibilitatea eta jarrera funtsezkoak dira gizarteratzea edo kontrakoa sustatzeko. Horregatik, berrikusitako artikulu gehienek irakasleen gaitasunean jartzen dute arreta, eta ekintza eta sentsibilizazio “profesionala” eskatzen dute; horretarako, justizia sozialera argi eta garbi bideratutako hasierako prestakuntza iraunkor bat ezartzeko beharra defendatzen dute (Zeichner, 2016).
Hala ere, hemen aipatutako azterlanek muga bat dutela adierazten da; izan ere, ondorio gehienak ezin dira orokortu, oso tokikoak eta kualitatiboak direlako.
Era berean, gogoeta eta deigarri ugari aurkitu dira gaur egun inklusiotzat hartzen denari buruz, bai eta haren inplikazio eta oztopoei buruz ere, bai lan teorikoetan eta berrikuspen-lanetan, bai kontuan hartutako azterketa enpirikoen atzealdean. Horrek adierazten du kontzeptualki aurrera egiten jarraitu behar dela, hezkuntza-inklusioaren egungo ikuspegia, ikuspegi zabaldua eta alternatiboa ebaluatzeko. Gainera, jardunbide egokien esperientziak eta aurrerapen hori erakusten duten agertoki berriak ere deskribatzen dira.
Laburbilduz, berrikuspenak agerian utzi du gaiaren eta ikuspegi kritikoaren eta alternatiboaren indarra inklusioaren gaia ulertzeko, identifikatzeko eta jorratzeko, eta, aldi berean, modu aktiboan borrokatzen da eskola demokratiko batean sartzearen aurka dauden era guztietako oztopoen kontra. Era berean, lanek lagundu egiten dute eztabaida horretan, eta arreta handia jartzen dute. Horretarako, lanbide-politikak, prestakuntza-politikak, lidergo-politikak, eskola-hobekuntzako politikak eta hezkuntza-politikak erabili behar dira, guztiontzako hezkuntzarako eskubidea eta garapen pertsonal eta sozial osoa lortzeko eskubidea babesteko. Azkenik, ikerketa inklusiboa, alternatiboa eta emantzipatzailea izateko eskaerak ere gehitzen dituzte lan horiek.
Egilea: Laura Gutierrez
