Sare sozialak erabiltzea ez da berez onuragarria gazteentzat, ezta kaltegarria ere. Gizarte-sareen ondorioak nerabeek online egin eta ikus dezaketenaren, nerabeek lehendik zituzten indargune edo urrakortasunen eta nerabeak hazten direneko testuinguruen araberakoak izango dira ziurrenik. Halaber, kontuan hartu behar da nerabeek sare sozialetan dituzten esperientziei forma emateko modua, (nori ematen dioten “gustatzen zait”, nori jarraitzen dioten), eta sare sozialen plataformetan integratutako ezaugarri ageriko zein ezezagunak ere bai. Adibidez, arrazismoa (hau da, teknologia eraikitzen dutenen ikuspegiak islatzen dituena) gizarte-sareen plataformetan txertatuta dago.
Aurkikuntza zientifikoek, beraz, informazio-pieza garrantzitsu bat eskaintzen dute, nerabe, familia eta komunitate bakoitzari egokitutako erabakiak hartzeko. Hori dela eta, APAk, (American Psychological Association) orain arteko ebidentzia zientifikoan oinarrituta, gomendio batzuk kaleratu ditu:
- Sare sozialak erabiltzen dituzten gazteak bultzatu behar dira sozializazio osasungarria susta dezaketen gizarte-laguntzako, online konpainiako eta intimitate emozionaleko aukerak sortzen dituzten funtzioak erabiltzera. Lineako portaera osasungarriei buruzko eztabaidak lineatik kanpoko jarduera positiboak eta emaitza osasungarriak sustatu edo indartu ditzake.
- Sare sozialen erabilerak, funtzionaltasunak eta baimenek gazteen garapen-gaitasunetara egokitu behar dute, eta nerabeei esplizituki eta behin eta berriz jakinarazi behar diete, haien adinerako egoki, nola sor ditzaketen beren portaerak sare sozialetan, beste batzuekin erabil, gorde edo parteka daitezkeen datuak.
- Nerabezaro goiztiarrean (hau da, normalean 10 eta 14 urte bitartean), pertsona heldu batek jarraipena egitea gomendatzen da (hau da, sare sozialen edukiari buruzko etengabeko berrikuspena, eztabaida eta aholkularitza).
- Kalte psikologikoaren arriskuak murrizteko, nerabeek legez kanpoko edo psikologikoki egokitu gabeko portaera adierazten duten sare sozialetako edukiekiko duten esposizioa, gazteak osasunerako arriskutsuak diren portaeretan parte hartzera bultzatzen dituen edukia barne, hala nola autolesioan (adibidez, moztea, suizidioa), elikadura-nahasmenduak eragiten dituzten beste batzuekiko kaltean (adibidez, elikadura murriztailea, purgak, gehiegizko ariketa), minimizatu, informatu eta ezabatu egin behar dira.
- Kalte psikologikoa minimizatzeko, nerabeen zibergorrotoarekiko esposizioa murriztu behar da, diskriminazioa, aurreiritziak, gorrotoa edo lineako ziberjazarpena barne, bereziki baztertutako talde batengana zuzendua (adibidez, arraza, etnia, genero, sexu, erlijio, gaitasun-egoera), edo gizabanako batengana, baztertutako talde batekin duen identitateagatik edo aliantzagatik. Helduen lineako edukiari buruzko monitorizazioak eta eztabaida aktiboak zibergorrotoarekiko esposizioak nerabeen doikuntza psikologikoan dituen ondorioak ere murriztu ditzakete.
- Sare sozialen erabilera mugatu behar da, nerabeen loa eta jarduera fisikoa ez oztopatzeko.
- Nerabeak aldian-aldian aztertu behar dira, “sare sozialen erabilera problematikoaren” zantzuak detektatzeko.
- Nerabeek sare sozialen erabilera mugatu behar dute konparazio sozialak egiteko, bereziki edertasunarekin edo itxurarekin lotutako edukien inguruan. Ikerketen arabera, somatzen da jokabide horiek gorputz-irudi txarragoarekin, elikadura-nahasmenduekin eta depresio sintomekin lotuta daudela.
- Nerabeek sare sozialak erabili aurretik sare sozialetan alfabetatzeko gaitasuna izan behar dute.
Hala ere, ohartarazten du ikerketa horietan hiru muga daudela: egun dauden ikerketak kausazko elkarketak iradokitzen dituzten aurkikuntza arraroak dira, askotan ez dago luzetarako ikerketarik epe luzera, eta nahiko ikerketa gutxi egin dira baztertutako gazteen populazioekin, baita baztertutako arraza, etnia, sexu, genero eta ingurune sozial eta ekonomikoekin ere. Eta aholkatzen du funtsezko baliabideak eman behar direla sare sozialek nerabeen garapenean dituzten ondorio positibo eta negatiboen azterketa zientifikoarekin jarraitzeko.
Egilea: Isabel Mendizabal
