Instituto Romanò elkarteak “Periodistas contra el racismo, la prensa española ante el pueblo gitano” lanaren 20. edizioa argitaratu du. Azterlanaren ardatza hiru gairen trataera informatiboa izan da. Gai horiek ijito-herriarekin lotuta zeuden, nazio mailan eta nazioartean, 2022an: homizidioa eta gorroto-delituak Peal de Becerron (Jaen), ijitoen egoera Ukrainako gerran eta antigitanismoa delitu gisa tipifikatzea Zerolo Legean. Estatuko, autonomia-erkidegoetako eta tokiko 425 komunikabidetan agertutako 1.064 kazetaritza-testuren gainean egin dute azterketa.
Txostenaren ondorioen artean, testuen neutraltasunaren errekor historikoa nabarmentzen da, % 80tik gorakoa baita 1997an lehen azterketa egin zenetik lehen aldiz. Era berean, negatibotzat jotako testuak % 3,4 murriztu dira aurreko urtearekin alderatuta, baina, era berean, ijito-komunitatearentzat positibotzat jotako testuak ere % 1,53 murriztu dira.
Beste ondorio nabarmen batzuk ijito-iturrien erabileraren hazkundea izan da, % 10.3 igo baita aurreko urtearen aldean. Hala ere, oraindik bide luzea dago kazetariak ijitoekin kontrastatzeko argitaratu aurretik, argitaratutako testuen % 61,84k ez baitute argitaratu.
Bestalde, eta COVIDaren etapan izandako zuloaren ondoren, emakume ijitoek gauzatutako proiektuei eta ekintzei buruzko informazioak handitzen doaz. Gainera, informazio horiek emakume ijitoaren irudi pluralagoa islatzen dute komunikabideetan, estigma eta aurreiritzi gutxiagorekin.
Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, aurreko urteetako joera hautsiz, argitaratutako informazioen neutraltasuna dezente handitu da, baina positibotzat jotako testuen ehunekoak behera egin du. Informazioa ijito-iturriekin kontrastatu duten informazioen kopuruak gora egin du. Balorazio negatibo gehien lortu duen gaia antigitanismoa izan da, eta ijito-komunitatea izan da balorazio positibo gehien jaso dituen gaia.
Txostenaren amaieran, ijito-herriari buruz hitz egiterakoan komunikabideetan berrikusi beharko liratekeen hitzen glosario bat dago, ikastetxeetan ikasle eta familia ijitoekin dugun harremanean baliagarriak izan daitezkeenak. Horrela, “inklusio” hitza erabiltzea proposatzen dute, “integrazio” ordez, “komunitate”, “kolektibo” ordez, eta “gatazka”, “liskar” ordez. Dokumentuak gogorarazten du badela garaia “klan” hitza erabiltzeari uzteko, ijito-herria ez dagoelako “klan” gisa antolatuta; era berean, patriarka terminoa erabiltzea ez da zuzena, eta gizabanako baten errespetu-jarrerari erreferentzia egin nahi zaionean, Osaba edo Izeba hitza erabili behar da.
Jarraian, gomendio batzuk aurki daitezke dokumentuan, eduki diskriminatzailerik gabeko informazioa komunikabideetatik eta erakundeetatik gizartera banatzen lagun dezaketenak. Besteak beste, kazetariei etnia edo ijito hitza erabiltzeari uztea planteatzen zaie, hitz horiek gertakariei informazio garrantzitsurik ematen ez dietenean eta komunitate oso bati eragiten dioten estereotipoak eta aurreiritziak betikotzen dituztenean.
Unibertsitateko fakultateei, elkarteei, erakundeei eta kazetarien sindikatuei gogorarazten zaie oso garrantzitsua dela arrazakeriaren aurkako prestakuntza ematea, bai eta Kode Deontologikoa errespetatzea eta nork bere hedabideetako jardunbide egokien eskuliburuak jarraitzea ere.
Herritar gisa eta hezitzaile gisa, garrantzitsua da komunikabi eta sare sozialen bidez datozen mezuak kritikoki irakurtzen jakitea, desberdintasunak, arrazakeria, antigitanismoa, sexismoa eta abar betikotzen ez laguntzeko, eta txosten hau bezalako tresnak baliagarriak izan daitezke.
Egilea: Luisa Maria Puertas
