(Periodico Educacion-etik itzulita)
Martxoaren 7an eta 8an, CICFEMen (Zientzia, Feminismo eta Maskulinitateen Kongresua) panel bat egin zen, eta mahai gainean jarri ziren adimen artifizialari (IA) eta gizartean oro har duen eraginari buruzko funtsezko gaiak, bai eta hezkuntzan duen eraginari buruzkoak ere. Ana Burgués doktorearen, Albert Sabater Coll doktorearen eta Ramón Flecha doktorearen hausnarketek beharrezko eztabaida ireki dute, bereziki hezkuntzaren esparruan, non aro digitalaren erronkei aurre egiteko herritarren eta profesionalen prestakuntzaren etorkizuna definitzen den.
Panelaren ardatz nagusietako bat izan zen birplanteatzeko beharra, ea IAren inguruko fokua benetan axola duen horretan jartzen ari den. Askotan, eztabaidak eta elkarrizketak gai hauetan zentratzen dira: Siri edo Alexa bezalako laguntzaile birtualek ahots femeninoa izan behar ote duten, edo lanpostuak galtzeko beldurra… Hala ere, Ana Burgués doktoreak esan bezala, argudio horiek egiturazko arazoak ezkutatzen dituzte, hala nola algoritmo askoren berezko genero-joerak. Amazonen kasua da horren adibide argia: langile berriak hautatzeko algoritmo batek sistematikoki baztertzen zituen emakumeen curriculumak, gizonenak lehenetsiz, diskriminazio-ereduak errepikatuz. Zentzu horretan, eztabaida programazioan datu femeninoak edo maskulinoak agertze hutsetik harago doa: datuak eraikitzeko eta erabiltzeko modua birpentsatzea da kontua, gizarte bidezkoago eta berdintasunezkoago baten mesedetan.
Hezkuntzaren ikuspegitik, funtsezkoa da zalantzan jartzea nola ari diren prestatzen ikasleak IAk lan-merkatua ez ezik, gizarte- eta kultura-interakzioak ere eraldatuko dituen etorkizun baterako. Etika digitalarekin, joera algoritmikoekin eta ebidentzia zientifikoaren garrantziarekin lotutako gaiak txertatzeko curriculumak eguneratzen ari al dira? Badirudi, kasu askotan, hezkuntzak ez duela aldaketa teknologikoen abiadurarekin bat egiten. Ikasgeletan gai horiek txertatzea ez da beharrezkoa aurreiritzi zaharrak errepika ez ditzan, baita etorkizuneko herritar kritikoak eta aurrerapen digitalek planteatzen dizkiguten erronken jakitun izateko ere.
Sexu-jazarpenaren problematikari ere heldu zion panelak, eta gaizki erabiliz gero, sexu-jazarpenak arazo horretan lagun dezake. Azkenaldian hainbat albistetan ikusi dugunez, gazteek irudi bakar batetik abiatuta sortu dituzte baimenik gabe eduki sexuala duten bideoak; horren adibide garbia da teknologia oinarrizko eskubideak urratzeko nola erabil daitekeen. Hemen argi geratzen da feminismoak aldaketarako eragile gisa duen zeregina, IA etikoa eta gizarte-hobekuntzara bideratua bultzatzeko. Hezkuntzaren esparruan, problematika horrek irakaskuntza indartzeko gonbita egiten du, ebidentzia zientifikoetan oinarrituta daudenez, aro digital berri honek planteatzen dituen dilema etikoei modu kritikoan aurre egin diezaieketen jardueretan.
Albert Sabater Coll doktoreak “Feminismoa, bakezaletasuna eta adimen artifiziala” izeneko manifestua aurkeztu zuen, zeinarekin edozein herritarrek bat egin dezakeen, IAren garapena aurrerapen sozialerantz bideratzeko asmoz. Proposamenen artean, honako hauek nabarmentzen dira: ikuspegi feminista intersekzionalek teknologia horien diseinuan eta garapenean eragina izan dezaten bermatzea, bakezaletasuna sustatzea eta teknologia horien erabileran gardentasun- eta erantzukizun-mekanismoak ezartzea. Testuinguru horretan, hezkuntza-sektoreak funtsezko rola joka lezake, baldin eta sortzen ari diren teknologia horiek berdintasun-, bake- eta iraunkortasun-balioekin lotuko dituzten eztabaida- eta partaidetza-espazioak sustatzen baditu.
Bere hitzaldian, Ramón Flecha doktoreak adierazi zuen posible dela IA eraldatzea, feminismoa eta maskulinitate alternatibo berriak (NAM) bultza ditzan. ChatGPTren bertsioak bezalako eredu sortzaileetan aurrerapenak izan diren arren, oraindik agerian geratzen dira emaitza fidagarriak lortzeko baliozkotze zientifikoko iragazkiak behar dituzten akatsak.
Flechak adierazi zuen konponbideak bi ardatz nagusi dituela: gobernuek ezarri beharreko neurriak eta herritarrek abian jar ditzaketen ekintzak. Pertsonok asko egin dezakegu egoerari buelta emateko, eta dagoeneko aurrerapauso esanguratsuak lortzen ari gara zentzu horretan. Ezinbestekoa da IA ebidentzia zientifikoetan oinarritutako datuekin entrenatzea, joerarik gabeko eta zientzian oinarritutako erantzunak ziurta daitezen.
Azken batean, CICFEMen panel horrek adimen artifizialaren eta gizartearen arteko harremana birplanteatzera gonbidatu zuen, hezkuntzaren funtsezko rola azpimarratuz, IA diskriminatzaile baten arriskuak arintzeaz gain, feminismoa, maskulinitate berriak eta munduko bakea indartuko dituen aldaketa bultzatzeko oinarri gisa.
Argazkia: Freepik
Egilea: Blanca Febre
